Αχίλλειος πτέρνα
Η φράση «Αχίλλειος πτέρνα» προήλθε από το έπος του Ομήρου Ιλιάδα αφού ο κύριος ήρωας της ιστορίας Αχιλλέας σκοτώνεται από τον Πάρη αφού το βέλος του τελευταίου βρίσκει την πτέρνα του Αχιλλέα. Η Θέτιδα όταν βουτούσε στα ύδατα της Στυγός τον Αχιλλέα για να τον κάνει αθάνατο τον κρατούσε από την πτέρνα η οποία δεν μπήκε στο νερό και έτσι έγινε το μόνο τρωτό σημείο του Αχιλλέα (εκείνο που θα τον σκότωνε). Αν και προέρχεται από την Ιλιάδα, ο θάνατος του Αχιλλέα δεν αναφέρεται στην Ιλιάδα, καθώς αυτό συμβαίνει αργότερα στον Τρωικό πόλεμο.
Αυτή την φράση την λέμε για να τονίσουμε το αδύναμο σημείο μας. Γενικά είναι μια αδυναμία παρά την συνολική δύναμη, που μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία. Ενώ η μυθολογική προέλευση της ιστορίας αναφέρεται σε μια φυσική αδυναμία, οι προφορικές αναφορές σε άλλες αιτίες ή προσόντα που μπορούν να οδηγήσουν σε πτώση είναι κοινές.
Προέλευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην ελληνική μυθολογία, όταν ο Αχιλλέας ήταν βρέφος, προφητεύτηκε ότι θα πεθάνει νέος. Για να αποτρέψει τον θάνατό του η Θέτιδα πήρε τον Αχιλλέα στην Στύγα, η οποία παρείχε δυνάμεις σύμφωνα με τον μύθο οι οποίες έκαναν το άτομο άτρωτο, και έριξε το σώμα του στο νερό. Ωστόσο τον έπιανε από την πτέρνα του, η οποία δεν βράχηκε από τα νερά του μαγικού ποταμού. Έτσι ο Αχιλλέας μεγάλωσε και επιβίωσε από πολλές μεγάλες μάχες.
Παρόλο που στην Ιλιάδα ο θάνατος του Αχιλλέα προβλέπεται από τον Έκτορα, δεν συμβαίνει στην Ιλιάδα αλλά περιγράφεται στην ύστερη ελληνική και ρωμαϊκή ποίηση και δράμα[1] που αναφέρεται σε γεγονότα που δεν καλύπτονται από την Ιλιάδα, αργότερα στον Τρωικό Πόλεμο. Σύμφωνα με τους μύθους ο Αχιλλέας σκοτώθηκε από μια πληγή στην πτέρνα του,[2][3] στον αστράγαλο,[4] ή στον κορμό του,[2] το οποίο ήταν το αποτέλεσμα ενός βέλους—πιθανώς δηλητηριασμένου—που έριξε ο Πάρης.[5]
Οι κλασσικοί μύθοι αποδίδουν την ατρωτότητα του Αχιλλέα στην μητέρα του, που τον μεγάλωσε με αμβροσία και εξαφάνισε την θνητότητά του στην φωτιά της εστίας εκτός από την πτέρνα απ'όπου τον κράταγε. Ο Πηλέας, ο πατέρας του, ανακάλυψε την θεραπεία και τρόμαξε που είδε την Θέτιδα να κρατά το μωρό στις φλόγες, κάτι που τον προσέβαλε και την έκανε να αποχωρήσει, χωρίς να γίνει ολόκληρο το σώμα του Αχιλλέα αθάνατο.[6] Σύμφωνα με τον μεταγενέστερο μύθο, η μητέρα του έριξε τον μικρό Αχιλλέα στην Στύγα, κρατώντας τον από την πτέρνα του. Έτσι έγινε άτρωτος όπου τον άγγιξαν τα νερά, δηλαδή σχεδόν σε όλο του το σώμα εκτός από τις περιοχές της πτέρνας του που καλύπτονταν από τα χέρια της Θέτιδας.[7]
Η παλαιότερη γνωστή καταγραφή της ονοματοδοσίας του τένοντα από το όνομα του Αχιλλέα είναι το 1693 από τον ολλανδό/φλαμανδό ανατομιστή Φίλιπ Βερχάιεν. Στο ευρέως χρησιμοποιούμενο σύγγραμμα Corporis Humani Anatomia περιγράφει την τοποθεσία του τένοντα και γράφει ότι ήταν κοινώς γνωστός ως "πτέρνα του Αχιλλέα."[8][9] Ως έκφραση που σημαίνει "περιοχή αδυναμίας, ευαίσθητο σημείο," η χρήση της "Αχιλλείου πτέρνας" ανάγεται στο 1840, με εμφανέστατη χρήση στην φράση "Ιρλανδία, αυτή η ευαίσθητη πτέρνα του Βρετανού Αχιλλέα!" του Σάμιουελ Τέιλορ Κόουλριτζ από το 1810 (λεξικό Οξφόρδης).[10]
Στην ανατομία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι μεγάλες και επιφανείς τένοντες του γαστροκνήμιου, του πελματικού μυ και του πέλματος ονομάζονται αχίλλειος τένοντας. Αυτός ο όρος συνδέεται συνήθως με την θέση της θανατηφόρας πληγής του Αχιλλέα. Οι τένοντες είναι άσηπτοι, οπότε μια τέτοια βλάβη είναι απίθανο να οδηγήσει σε θάνατο. Ωστόσο, στον μύθο το βέλος δηλητηριάστηκε με το αίμα της Λερναίας Ύδρας.
Μια πιο πιθανή ανατομική βάση για τον θάνατο του Αχιλλέα, αν υποθέσουμε ότι το βέλος δεν είναι δηλητηριασμένο, θα ήταν ένα τραύμα στην οπίσθια κνημιαία αρτηρία πίσω από το έσω σφυρό, μεταξύ των τενόντων του βραχύ καμπτήρα του επιμήκη και την οπίσθια κνημιαία φλέβα. Αυτή η περιοχή θα μπορούσε επίσης να συμπεριληφθεί στο πιάσιμο της Θέτιδας.
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αχίλλειος τένοντας – τένοντας στο πίσω μέρος της κνήμης
- Μπαλντρ – Σκανδιναβική θεότητα στην σκανδιναβική μυθολογία
- Ντουριοντάνα, χαρακτήρας στο ινδικό έπος Μαχαμπαράτα
- Εσφαντιγιάρ, χαρακτήρας στο περσικό έπος Σαχναμέ
- Κρυπτονίτης (Kryptonite) – φανταστικό υλικό στις ιστορίες του Σούπερμαν
- Ζίγκφριντ – φανταστικός χαρακτήρας στη γερμανική και σκανδιναβική μυθολογία, το τραγούδι των Νιμπελούνγκεν
- Ενιαίο σημείο αποτυχίας – Ένα μέρος ενός συστήματος, στο οποίο αν προκύψει βλάβη θα σταματήσει να δουλεύει ολόκληρο το σύστημα
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ E.g. Ovid, Metamorphoses 12.580–619.
- ↑ 2,0 2,1 «Who was Achilles?». The British Museum Blog (στα Αγγλικά). 15 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «Ancient History». HISTORY (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0022%3Atext%3DEpitome%3Abook%3DE%3Achapter%3D5%3Asection%3D3
- ↑ See P. J. Heslin, The Transvestite Achilles: Gender and Genre in Statius’ Achilleid, Cambridge: Cambridge University Press: 2005, 166–169.
- ↑ Apollonius, Argonautica 4.869–872
- ↑ Statius, Achilleid 1.122f., 269f., 480f.
- ↑ Veheyen, Philip (1693), Corporis humani anatomia, Leuven: Aegidium Denique, σελ. 269, https://archive.org/stream/corporishumanian00verh#page/268/mode/2up, ανακτήθηκε στις 12 Mar 2018
- ↑ Klenerman, L. (April 2007). «The early history of tendo Achillis and its rupture». The Journal of Bone and Joint Surgery. British Volume 89-B (4): 545–547. doi:. PMID 17463129.
- ↑ «Home : Oxford English Dictionary». www.oed.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2019.